Καστοριάδης: «Μαζί τα φάγατε»!

του Νικηφόρου Μαλεβίτη 

Δύσκολα μπορεί να κατηγορήσει κανείς τον μακαρίτη Κορνήλιο Καστοριάδη για «δεξιές» θέσεις, ή να τον χαρακτηρίσει ανάλγητο καπιταλιστή και νεοφιλελεύθερο. Σήμερα λοιπόν, αντί άλλης γνώμης, παραθέτω τα δικά του λόγια από αποδελτίωση παλιάς του τηλεοπτικής συνέντευξης, η οποία κυκλοφορεί τελευταία πολύ στο διαδίκτυο.

Με το παρακάτω απόσπασμα δεν θέλω φυσικά να υποστηρίξω ότι ο διαπρεπής φιλόσοφος, αν ζούσε σήμερα, θα ήταν Μνημονιακός. Είναι όμως εξαιρετικός ο τρόπος με τον οποίο ξεφτιλίζει τα επιχειρήματα όσων – δεξιών και αριστερών λαϊκιστών - προσπαθούν να ξεπλύνουν τις «αμαρτίες» του ελληνικού λαού στην Κολυμβήθρα του Σιλωάμ και να παραγράψουν την προσωπική ευθύνη του καθένα μας, ρίχνοντας την ευθύνη για το γεγονός ότι καταλήξαμε στο Μνημόνιο «στο σύστημα», «τους πολιτικούς», «τα λαμόγια», «το κεφάλαιο» και τους «ξένους».

.......Δημοσιογράφος:

Πού οφείλεται αυτή η «τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία» [στην Ελλάδα]; Ποιοι είναι οι λόγοι;

Καστοριάδης:
Ουδείς μπορεί να δώσει απάντηση στην ερώτησή σας για ποιο λόγο, κάποιος, σε μιαν ορισμένη στιγμή, δεν δημιούργησε κάτι. Η συγκρότηση ενός λαού σε πολιτική κοινωνία δεν είναι δεδομένη, δεν είναι κάτι που χαρίζεται, αλλά κάτι που δημιουργείται. Μπορούμε απλώς να διαπιστώσουμε ότι, όταν απουσιάζει μια τέτοια δημιουργία, τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης κατάστασης διατηρούνται ή αλλάζουν μόνο μορφή.

Δημοσιογράφος:
Και ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτά στην ελληνική περίπτωση;

Καστοριάδης:
Ορισμένα τα εντοπίζουμε, ήδη, στους εμφύλιους πολέμους της Επανάστασης του 1821. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η νομιμοφροσύνη και η αλληλεγγύη έχουν τοπικό ή τοπικιστικό χαρακτήρα, ισχυρότερο συχνά από τον εθνικό. Βλέπουμε, επίσης, ότι οι πολιτικές κατατάξεις και διαιρέσεις είναι συχνά σχετικές με τα πρόσωπα των «αρχηγών» και όχι με ιδέες, με προγράμματα, ούτε καν με «ταξικά» συμφέροντα. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η στάση απέναντι στην εξουσία. Στην Ελλάδα, μέχρι και σήμερα, το κράτος εξακολουθεί να παίζει τον ρόλο του ντοβλετιού, δηλαδή μιας αρχής ξένης και μακρινής, απέναντι στην οποία είμαστε ραγιάδες και όχι πολίτες. Δεν υπάρχει κράτος νόμου και κράτος δικαίου, ούτε απρόσωπη διοίκηση που έχει μπροστά της κυρίαρχους πολίτες. Το αποτέλεσμα είναι η φαυλοκρατία ως μόνιμο χαρακτηριστικό...

Δημοσιογράφος:
Εξαιρέσεις δεν βλέπετε να υπάρχουν; Εξαιρέσεις εντοπισμένες κυρίως στον 19ο και στον 20ό αιώνα;

Καστοριάδης:
Ε, υπάρχουν δυο-τρεις εξαιρέσεις: ο Τρικούπης, ο Κουμουνδούρος, το βενιζελικό κίνημα στην πρώτη περίοδο του. Αλλά τα όποια αποτελέσματά τους καταστράφηκαν από τη δικτατορία του Μεταξά, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τον ρόλο του παλατιού, τη δικτατορία της 21ης Απριλίου, την Πασοκοκρατία. Στο μεταξύ, μεσολάβησε ο σταλινισμός που κατόρθωσε να διαφθείρει και να καταστρέψει αυτό που πήγαινε να δημιουργηθεί ως εργατικό και λαϊκό κίνημα στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα τα πληρώνουμε ακόμη. Μου ζητάτε να σας εξηγήσω. Μπορείτε να μου εξηγήσετε εσείς, γιατί οι Έλληνες, που σκοτώνονταν εννέα χρόνια, για να απελευθερωθούν από τους Τούρκους, θέλησαν αμέσως μετά έναν βασιλιά; Και γιατί, αφού έδιωξαν τον Όθωνα, έφεραν τον Γεώργιο; Και γιατί μετά ζητούσαν «ελιά, ελιά και Κώτσο βασιλιά»;

Δημοσιογράφος:
Μα, οι δικές σας απαντήσεις ενδιαφέρουν ιδίως όταν αφορούν ερωτήματα που εσείς θέτετε. Θα θέλατε, λοιπόν, να διατυπώσετε τις απόψεις σας;

Καστοριάδης:
Σύμφωνα με την παραδοσιακή «αριστερή» άποψη, όλα αυτά τα επέβαλαν η Δεξιά, οι κυρίαρχες τάξεις και η μαύρη αντίδραση. Μπορούμε όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα επέβαλαν στον ελληνικό λαό ερήμην του ελληνικού λαού; Μπορούμε να πούμε ότι ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε τι έκανε; Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μιαν τέτοια περίπτωση αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο. Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, τότε, ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα. Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα.

Δημοσιογράφος:
Πώς την εννοείτε αυτήν την ευθύνη;

Καστοριάδης:
Δεν δικάζουμε κανέναν. Μιλάμε για ιστορική και πολιτική ευθύνη. Ο ελληνικός λαός δεν μπόρεσε έως τώρα να δημιουργήσει μια στοιχειώδη πολιτική κοινωνία. Μια πολιτική κοινωνία, στην οποία, ως ένα μίνιμουμ, να θεσμισθούν και να κατοχυρωθούν στην πράξη τα δημοκρατικά δικαιώματα τόσο των ατόμων όσο και των συλλογικοτήτων.

Δημοσιογράφος:
Θέλετε να πείτε ότι -αντιθέτως- σε άλλες χώρες, στη Δυτική Ευρώπη...

Καστοριάδης:
Εκεί, αυτό έγινε! Ο μακαρίτης ο Γιώργος Καρτάλης έλεγε κάνοντας μου καζούρα στο Παρίσι το 1956:«Κορνήλιε, ξεχνάς ότι στην Ελλάδα δεν έγινε Γαλλική Επανάσταση». Πράγματι, στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει εποχή που ο λαός να έχει επιβάλει, έστω και στοιχειωδώς, τα δικαιώματα του. Και η ευθύνη, για την οποία μίλησα, εκφράζεται με την ανευθυνότητα της παροιμιώδους φράσης: «εγώ θα διορθώσω το ρωμαίικο;». Ναι, κύριε, εσύ θα διορθώσεις το ρωμαίικο, στον χώρο και στον τομέα όπου βρίσκεσαι.

http://www.reporter.gr/%CE%91%CF%80%CF%8C%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%82/%CE%91%CF%80%CF%8C-%CE%B8%CE%AD%CF%83%CE%B5%CF%89%CF%82/%CE%9D%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%9C%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%B2%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82/item/195135-O-Kastoriadhs-kai-to-Mnhmonio

Υ.Γ:

Όσο κι αν ήταν υπερβολικό στη γενικότητά του το «μαζί τα φάγαμε» του Θόδωρου Πάγκαλου, κρύβει μέσα του τη μεγάλη αλήθεια της κατάντιας μας.

Γι' αυτό και τη φράση αυτή τη θεωρώ μια από της μεγαλύτερες αλήθειες που έχουν βγει από στόμα πολιτικού στην Ελλάδα!

Ξέρω ότι είμαι κόντρα στο ρεύμα της εποχής, που θέλει μόνο τους «ανεύθυνους διαμαρτυρόμενους» να έχουν δικαίωμα στην άποψη, ως εκφραστές της μοναδικής αλήθειας (το φασισμό μου γ@μώ...), αλλά έχω κι εγώ σαν άνθρωπος τα ελαττώματα μου.

Κι ένα από τα «μεγαλύτερα» είναι πως δεν μετράω το πόσοι εναντιώνονται στην εκάστοτε άποψή μου, αλλά ζυγίζω το ποια επιχειρήματα αυτοί χρησιμοποιούν.

Ένα ουσιαστικό επιχείρημα που θα εκφραστεί από έναν και μοναδικό άνθρωπο, έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν ένα εκατομμύριο ανουσιωδώς κραυγάζοντες!